Stella

stēlla

Stellae in caelo nocturno

Stella Iovis (stella errans)

Verba allata

A

• a tergo nitet Arctophylax, idemque Bootes,

quod stimulis iunctis instat de more iuvencis;

Arcturumque rapit medio sub pectore secum.

at parte ex alia claro volat orbe Corona,

luce micans varia; nam stella vincitur una

circulus, in media radiat quae maxima fronte

candidaque ardenti distinguit lumina flamma:

Gnosia desertae fulgent monimenta puellae. —Astronomicon M. Manilii

• Ab ipsa autem rotunditate versus orientem inter praefatas alas quasi aedificium sursum usque ad supradictum globum ascendens apparebat, et ab eodem globo sursum usque ad medietatem praedictarum alarum velut platea extendebatur, supra quam quasi stella candida radiabat. —Liber divinorum operum simplicis hominis Hildegardis

• Ab Iove surgat opus. prima mihi nocte videnda

stella est in cunas officiosa Iovis:

nascitur Oleniae signum pluviale Capellae;

illa dati caelum praemia lactis habet. —Fasti Ovidii Nasonis

• Aiax, quod lumen, iubarne in caelo cerno ? Iubar dicitur stella Lucifer, quae in summo quod habet lumen diffusum, ut leo in capite iubam. Huius ortus significat circiter esse extremam noctem. —De lingua Latina Varronis

• Aliquando emicat stella, aliquando ardores sunt, hi nonnumquam fixi et haerentes nonnumquam volubiles. —Naturales quaestiones Senecae

B

• Bracchia deinde sub stella quadripartito locabimus, tenerosque palmites super iugum ligabimus nihil repugnantes naturae, sed ut quisquis obsequetur, leviter curvabitur, ne deflexus frangatur neve iam tumentes gemmae detergeantur. —De re rustica L. Iunii Moderati Columellae

D

• De priore dicam prius: Omnia quae tardius feruntur gravia sunt. Quid ergo? Stella Saturni, quae ex omnibus iter suum lentissime efficit, gravis est? Atqui levitatis argumentum habet quod supra ceteras est. —Naturales quaestiones Senecae

• … degredi autem latitudine motumque minuere ab exortu vespertino, retro quidem ire simulque altitudine degredi ab statione vespertina, Mercurii rursus stella utroque modo scandere ab exortu matutino, degredi vero latitudine a vespertino, consecutoque sole ad quindecim partium intervallum consistit quadriduo prope inmobilis. —Naturalis historia Plinii

• Dicebam modo nihil diuturnum esse quod exarsit aeris vitio; nunc amplius adicio: morari ac stare nullo modo potest; nam et fax et fulmen et stella transcurrens et quisquis alius est ignis aere expressus in fuga est nec apparet, nisi dum cadit: cometes habet suam sedem et ideo non cito expellitur sed emetitur spatium suum, nec extinguitur sed excedit. —Naturales quaestiones Senecae

• Docet enim ratio mathematicorum, quam istis notam esse oportebat, quanta humilitate luna feratur terram paene contingens, quantum absit a proxima Mercuri stella, multo autem longius a Veneris, deinde alio intervallo distet a sole, cuius lumine collustrari putatur. —De divinatione Ciceronis

E

• Et deinde inter summitatem earumdem alarum velut globus igneus quosdam radios de se emittens videbatur, ita ut a summitate praedictae rotunditatis terrae usque ad praefatum globum rubeum, ut ab ipso globo usque ad praedictam stellam candidam, et ab eadem stella usque ad supradictum globum igneum, aequalia spatia essent. —Liber divinorum operum simplicis hominis Hildegardis

• Et quoniam voluntatem suam sequitur et ideo oculi eius lucent velut stella in nocte. —Subtilitates diversarum naturarum creaturum Hildegardis

• et tu quae, gemini praevia temporis,

tarde, stella, redis semper amantibus:

te matres, avide te cupiunt nurus

quamprimum radios spargere lucidos. —Medea Senecae

• Etiamnunc frequenter stella sub altioris stellae vestigium venit: et Saturnus aliquando supra Iovem est et Mars Venerem aut Mercurium recta linea despicit, nec tamen propter hunc illorum concursum, cum alter alterum subit, cometes fit; alioquin annis omnibus fieret (omnibus enim aliquae stellae in eodem signo simul sunt). —Naturales quaestiones Senecae

F

• fiunt et hibernis mensibus et in austrino polo, sed ibi citra ullum iubar. diraque conperta Aethiopum et Aegypti populis cui nomen aevi eius rex dedit Typhon, ignea specie ac spirae modo intorta, visu quoque torvo, nec stella verius quam quidam igneus nodus. —Naturalis historia Plinii

• Fugit insanae similis procellae,

ocior nubes glomerante Coro,

ocior cursum rapiente flamma,

stella cum ventis agitata longos

porrigit ignes. —Phaedra Senecae

G

• Gylippo Syracusas petenti visa est stella super ipsam lanceam constitisse. —Naturales quaestiones Senecae

H

• Haec quoque te ratio ne fallat, percipe paucis

(maior in effectu minor est) de partibus ipsis

dodecatemorii quota sit quod dicitur esse

dodecatemorium. namque id per quinque notatur

partes; nam totidem praefulgent sidera caelo

quae vaga dicuntur, ducunt et singula sortes

dimidias, viresque in eis et iura capessunt.

in quo quaeque igitur stellae quandoque locatae

dodecatemorio fuerint spectare decebit;

cuius enim stella in fines in sidere quoque

inciderit, dabit effectus in viribus eius.

undique miscenda est ratio per quam omnia constant. —Astronomicon M. Manilii

• Huic autem proximum inferiorem orbem tenet Πυρόεις , quae stella Martis appellatur, eaque quattuor et viginti mensibus sex ut opinor diebus minus eundem lustrat orbem quem duae superiores. —De natura deorum Ciceronis

• huic non una modo caput ornans stella relucet,

verum tempora sunt duplici fulgore notata

e trucibusque oculis duo fervida lumina flagrant

atque uno mentum radianti sidere lucet;

opstipum caput, at tereti cervice reflexum

optutum in cauda maioris figere dicas. —De natura deorum Ciceronis

I

• In aere quoque non dextram laevamque premit partem (nulla est enim illi via), sed, qua illum vena pabuli sui duxit, illa repit nec ut stella procedit sed ut ignis pascitur. —Naturales quaestiones Senecae

• Infima est quinque errantium terraeque proxuma stella Veneris, quae Φωσφόρος Graece Lucifer Latine dicitur cum antegreditur solem, cum subsequitur autem Ἕσπερος ; ea cursum anno conficit et latitudinem lustrans signiferi orbis et longitudinem, quod idem faciunt stellae superiores, neque umquam ab sole duorum signorum intervallo longius discedit tum antecedens tum subsequens. —De natura deorum Ciceronis

• Infra autem hanc propius a terra Iovis stella fertur, quae Φαέθων dicitur, eaque eundem duodecim signorum orbem annis duodecim conficit easdemque quas Saturni stella efficit in cursu varietates. —De natura deorum Ciceronis

• Infra hanc autem stella Mercuri est (ea Στίλβων appellatur a Graecis), quae anno fere vertenti signiferum lustrat orbem neque a sole longius umquam unius signi intervallo discedit tum antevertens tum subsequens. —De natura deorum Ciceronis

• Intrinsecus sub tholo stella lucifer interdiu, noctu hesperus, ita circumeunt ad infimum hemisphaerium ac moventur, ut indicent, quot sint horae. —De agricultura Varronis

L

• luna quoque per totam latitudinem eius vagatur, sed omnino non excedens eum. ab his Mercurii stella laxissime, ut tamen e duodenis partibus – tot enim sunt latitudinis – non amplius octonas pererret, neque has aequaliter, sed duas ⟨in⟩ medio eius et supra quattuor, infra duas. —Naturalis historia Plinii

M

• Martis stella, ut propior, etiam ex quadrato sentit radios, a XC partibus, unde et nomen accepit motus primus et secundus nonagenarius dictus ab utroque exortu. eadem stationalis senis mensibus commoratur in signis, alioqui bimenstris, cum ceterae utraque statione quaternos menses non inpleant. —Naturalis historia Plinii

• Multos cometas non videmus, quia obscurantur radiis solis: quo deficiente quondam cometen apparuisse, quem sol vicinus obtexerat, Posidonius tradit; saepe autem cum occidit sol, sparsi ignes non procul ab eo videntur: videlicet ipsa stella sole perfunditur et ideo aspici non potest, comae autem radios solis effugiunt. —Naturales quaestiones Senecae

N

• Nam si obscurior et quasi caliginosa stella extiterit, pingue et concretum esse caelum, ut eius adspiratio gravis et pestilens futura sit; sin illustris et perlucida stella apparuerit, significari caelum esse tenue purumque et propterea salubre. —De divinatione Ciceronis

• Nam stella, quam diximus Graecae litterae faciem obtinere, pariter imae fossae solum metitur atque perlibrat, quia sive pronum seu resupinum est, positione machinae deprehenditur; quippe prae-dictae virgulae superposita libella alterutrum ostendit nec patitur exactorem operis decipi. —De re rustica L. Iunii Moderati Columellae

• Non enim sic hoc tempestatis signum est quomodo futurae pluviae “scintillare oleum et putres concrescere fungos,” aut quomodo indicium est saevituri maris, si “marinae in sicco ludunt fulicae notasque paludes deserit atque altam supra volat ardea nubem,” sed sic quomodo aequinoctium in calorem frigusque flectentis anni, quomodo illa quae Chaldaei a canunt, quid stella nascentibus triste laetumve constituat. —Naturales quaestiones Senecae

• Numquam apparet stella per stellam; acies nostra non potest per medium sidus exire, ut per illud superiora perspiciat; per cometen autem non aliter quam per nubem ulteriora cernuntur: ex quo apparet illum non esse sidus sed levem ignem ac tumultuarium. —Naturales quaestiones Senecae

O

• Observat, ubi quaeque stella primum terris lumen ostendat, ubi culmen eius summum, qua cursus sit, quousque descendat. —Naturales quaestiones Senecae

P

• … pallida Phoebe;

rettulit pedem

nomen alternis stella quae mutat

seque mirata est Hesperum dici;

Aurora movit ad solitas vices

caput et relabens imposuit seni

collum marito. —Agamemnon Senecae

• Pars me Sulmo tenet Paeligni tertia ruris —

Parva, sed inriguis ora salubris aquis.

Sol licet admoto tellurem sidere findat,

Et micet Icarii stella proterva canis,

Arva pererrantur Paeligna liquentibus undis,

Et viret in tenero fertilis herba solo. —Amores Ovidii Nasonis

• Praeterea ista nobis vicina videntur, ceterum intervallis ingentibus dissident: quomodo ergo potest altera stella usque ad alteram stellam ignem mittere, ita ut utraque iuncta videatur, cum sint ingenti regione diductae? —Naturales quaestiones Senecae

• Primum ergo, si tibi videtur, opiniones huius ponamus ac refellamus. Huic videtur plurimum virium habere ad omnes sublimium motus stella Saturni. —Naturales quaestiones Senecae

• Primum igitur dicatur, cur Veneris stella numquam longius XLVI partibus, Mercurii XX ab sole abscedant, saepe citra eas ad solem reciprocent. —Naturalis historia Plinii

• Proxima victricem cum Romam inspexerit Eos,

et dederit Phoebo stella fugata locum,

circus erit pompa celeber numeroque deorum,

primaque ventosis palma petetur equis. —Fasti Ovidii Nasonis

Q

• Quibusdam antiquorum haec placet ratio: cum ex stellis errantibus altera se alteri applicuit, confuso in unum duarum lumine facies longioris sideris redditur; nec hoc tunc tantum evenit, cum stella stellam attigit, sed etiam cum appropinquavit: intervallum enim quod inter duas est illustratur ab utraque inflammaturque et longum ignem efficit. —Naturales quaestiones Senecae

• Quid astrologus cur stella Iovis aut Veneris coniuncta cum luna ad ortus puerorum salutaris sit, Saturni Martisve contraria? —De divinatione Ciceronis

• Quom stella prima exorta (eum Graeci vocant ἕσπερον, nostri vesperuginem ut Plautus: Neque Vesperugo neque Vergiliae occidun: id tempus dictum a Graecis ἑσπέρα, Latine vesper; ut ante solem ortum, quod eadem stella vocatur iubar, quod iubata, Pacuvianus dicit pastor: Exorto iubare, noctis decurso itinere; Ennius: Aiax, quod lumen, iubarne in caelo cerno ? —De lingua Latina Varronis

S

• Scintillam visam e stella cadere et augeri terrae adpropinquantem ac, postquam lunae magnitudine facta sit, inluxisse ceu nubilo die, dein, cum in caelum se reciperet, lampadem factam semel umquam proditur Cn. Octavio C. Scribonio consulibus. vidit id Silanus proconsul cum comitatu suo. —Naturalis historia Plinii

• Si cometen faceret stella stellae superveniens, momento esse desineret. Summa enim velocitas transeuntium est, ideoque omnis defectio siderum brevis est, quia cito illa idem cursus qui admoverat abstrahit; videmus solem et lunam intra exiguum tempus, cum obscurari coeperunt, liberari: quanto celerior debet fieri in stellis digressio tanto minoribus? —Naturales quaestiones Senecae

• Si erratica, inquit, stella esset, in signifero esset. Quis unum stellis limitem ponit? Quis in angustum divina compellit? —Naturales quaestiones Senecae

• sol deinde medio fertur inter duas partes flexuoso draconum meatu inaequalis, Martis stella quattuor mediis, Iovis media et super eam duabus, Saturni duabus ut sol. —Naturalis historia Plinii

T

• Tanta est enim velocitas motus, ut partes eius non dispiciantur, summa prendatur: intellegimus magis qua ierit stella quam qua eat. —Naturales quaestiones Senecae

• Tu qui Pelasgae vincla solvisti rati

morasque bellis, arte qui reseras polum,

cui viscerum secreta, cui mundi fragor

et stella longa semitam flamina trahens

dant signa fati, cuius ingenti mihi

mercede constant ora: quid iubeat deus

effare, Calchas, nosque consilio rege. —Troades Senecae

• Tunc tres magnae stellae in fulgore suo sibi cohaerentes in tenebris illis apparuerunt, post quas et aliae multae tam parvae quam magnae plurimo splendore fulgentes, ac deinde quaedam maxima stella mira claritate radians et fulgorem suum ad praedictam flammam dirigens. —Scivias Hildegardis sive libri visionum ac revelationum Hildegardis

U

• Unde, o virginitas, quae de ignea accensione consistis, robustissimum germen quod de stella maris emicans omnem spurcitiam turpitudinis contra saevissima iacula diaboli semper dimicans conculcat, gaude in coelesti harmonia, in spe consortii angelorum. —Scivias Hildegardis sive libri visionum ac revelationum Hildegardis

V

• Vadit furenti similis aut etiam furit.

sagitta qualis Parthica velox manu

excussa fertur, qualis insano ratis

premente vento rapitur aut qualis cadit

delapsa caelo stella, cum stringens polum

rectam citatis ignibus rumpit viam,

attonita cursu fugit et binas statim

diduxit acies, victa materna prece

haesere bella, iamque in alternam necem

illinc et hinc miscere cupientes manus

librata dextra tela suspensa tenent. —Phoenissae Senecae

• Veneris stella et stationes duas, matutinam vespertinamque, ab utroque exortu facit a longissimis distantiae suae finibus, Mercurii stationum breviore momento quam ut deprehendi possint. —Naturalis historia Plinii

• Veneris tantum stella excedit eum binis partibus, quae causa intellegitur efficere ut quaedam animalia et in desertis mundi nascantur. —Naturalis historia Plinii

• Venio nunc ad illum, qui caelestium notitia gloriatur:

Frigida Saturni sese quo stella receptet,

Quos ignis caeli Cyllenius erret in orbes. —Ad Lucilium epistulae morales Senecae

• Vesperugo stella quae vespere oritur, a quo eam Opillus scribit Vesperum itaque dicitur alterum: Vesper adest, quem Graeci dicunt διεσπέριον. —De lingua Latina Varronis

• Vidi etiam tunc de secreto sedentis in throno stellam magnam, plurimi splendoris ac decoris prodeuntem, et cum ea plurimam candentium scintillarum multitudinem, quae cum stella illa omnes eductae ad austrum, inspiciebant sedentem in throno quasi alienum, seque ab eo avertentes magis inhiabant ad aquilonem quam in eum inspicere vellent. —Scivias Hildegardis sive libri visionum ac revelationum Hildegardis

Vide etiam

• sīdus
• stēllae, stēllam, stēllārum, stēllīs, stēllās
• stēllāns, stēllāris